Επίσκεψη στο Φανάρι

Την Παρασκευή 5 Μαΐου 2017 το σχολείο μας πραγματοποίησε εκπαιδευτική εκδρομή στο Φανάρι Καρδίτσας, στην οποία συμμετείχαν οι μαθητές και οι μαθήτριες του Γυμνασίου, ο Δ/ντής κ. Μόρφος Χρήστος & ο Σύλλογος των εκπαιδευτικών. Χτισμένο σε φυσικά οχυρή θέση μεγάλης στρατηγικής σημασίας, γύρω από λόφο των Ανατολικών Αγράφων, στη θέση τη αρχαίας Ιθώμης, το Φανάρι έχει μακραίωνη ιστορία, το νήμα της οποίας ξεδιπλώνεται από τα ομηρικά χρόνια. Στην κορυφή του λόφου επιβλητικό δεσπόζει το βυζαντινό κάστρο με μοναδική θέα στο θεσσαλικό κάμπο.
Αφετηρία της εκπαιδευτικής επίσκεψης υπήρξε ο ιερός ναός του Αγίου Σεραφείμ, λίγο πριν την είσοδο του χωριού, χτισμένος στη θέση όπου μαρτύρησε ο ιερομάρτυρας Σεραφείμ, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ο ναός πιστεύεται ότι οικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, αφιερωμένου στη Δήμητρα, όπως μαρτυρούν κολόνες που υπάρχουν διάσπαρτες, στον περιβάλλοντα χώρο του ναού. Στον προαύλιο χώρο του υπάρχει μικρότερο οικοδόμημα, όπου βρίσκεται η μεγάλη άσπρη πέτρα του μαρτυρίου του. Για το βίο και μαρτυρικό θάνατο του αγίου Σεραφείμ, καθώς και για την ιστορία του ναού, οι μαθητές και οι μαθήτριες ενημερώθηκαν από τον κ.Απόστολο Φλωρίδη, και το μαθητή της Γ΄ Γυμνασίου Παύλου Λάμπρο.

Το βυζαντινό κάστρο ήταν η επόμενη στάση της εκπαιδευτικής μας επίσκεψης. Κτίσμα του 13ου αι, έπαιξε σημαντικό αμυντικό ρόλο καθώς από την κορυφή του λόφου μπορούσαν να ελέγχουν τον κάμπο και τα ορεινά, όπως και την επικοινωνία Ηπείρου – Θεσσαλίας, ενώ στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε στρατώνα. Πρόκειται για ένα μικρό οχυρό, εκτάσεως 2,6 στρεμμάτων, με ακανόνιστο πολυγωνικό τείχος πλάτους 2,0 μ. το οποίο ακολουθεί το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους και σώζεται στο ακέραιο. Στα νότια ανοίγεται τοξωτή πύλη και μια μικρότερη στα βόρεια. Κατά διαστήματα ενισχύεται από έξι πύργους που είναι ενσωματωμένοι σ’ αυτό και προεξέχουν προς τα έξω. Στο εσωτερικό του κάστρου συναντάμε α)πυριτιδαποθήκη, β) μεγάλη υπέργεια δεξαμενή συλλογής βρόχινου νερού και γ)ερείπια τζαμιού. Το τζαμί κτίσθηκε πάνω σε παλαιότερο κτίριο με μικρό λουτρό, ενώ εντοπίστηκε και υπόγεια θολοσκέπαστη δεξαμενή νερού. Στο κάστρο ξεναγηθήκαμε από τον φύλακα, ενώ την ιστορία του αφηγήθηκαν οι μαθήτριες της Γ΄ Γυμνασίου Κόφφα Όλγα και Μπουκάτσι Εσμεράλντα.

Η πλατεία του χωριού μας φιλοξένησε για ένα σύντομο διάλειμμα, πριν την επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1982 από τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο Φαναρίου “Το Κάστρο” και λειτουργεί σε κοινοτικό κτίριο, στην είσοδο του χωριού φιλοξενώντας συλλογή με λαογραφικά αντικείμενα στα οποία αντικατοπτρίζεται η πλούσια πολιτιστική παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα του χωριού. Ο Απόστολος Φλωρίδης «ζωντάνεψε» με την ξενάγηση του τη ζωή στο Φανάρι σε παλαιότερες εποχές κεντρίζοντας το ενδιαφέρον όλων μας. Ιδιαίτερη ήταν η αναφορά του στη λειτουργία του Γυμνασίου Φαναρίου, το οποίο υπήρξε εστία της πνευματικής ζωής του χωριού.

Το Φανάρι, αν και πολύ κοντινό στο Γυμνάσιο  Λ.Τ. Μαγούλας, μας ταξίδεψε στο παρελθόν και μας πρόσφερε μια πολύτιμη εκπαιδευτική εμπειρία.

Η περιγραφή  του κάστρου από τον Εβλιγιά Τσελεμπή είναι χαρακτηριστική:

«Δεν ξέρω ποιος το ‘χτισε […]» Το κάστρο βρίσκεται στην άκρη ενός ψηλού κι απόκρεμνου βραχόβουνου, ύψος που μπορεί κανείς να δει από κει απάνω τη Λάρισα, τα Τρίκαλα, την Άσπρη Θάλασσα και τόπους σ’ απόσταση πέντε ημερών (δρόμο], και μοιάζει με το κάστρο του Ντεμαβέντ. Έχει μοναχά μια πύλη, που ανοίγει κατά τη δύση. Είναι τετράγωνο, επισκευασμένο τελευταία. Ο γύρος του είναι χίλια βήματα. Τριγύρω του δεν υπάρχει τάφρος. Και τούτο, γιατί είναι απόγκρεμνο σαν το πηγάδι της Κόλασης. Μέσα στο κάστρο βρίσκεται το σπίτι του φρούραρχου, δέκα σπίτια στρατιωτών, το τζαμί του Μεχμέτ Χαν, μπαρουταποθήκη, στέρνες, αμπάρια για στάρι, και τίποτ’ άλλο. Από κάτω, όμως, το κομμάτι της πολιτείας που βρίσκεται οξ’ απ’ τα τειχιά, εκατό υπέροχα και περίτεχνα δίπατα σπίτια, σκεπασμένα με κεραμίδια, που βλέπουν κατά τον κάμπο. ‘Εχει πέντε μαχαλάδες και πέντε ιερά. Υπάρχει τζαμί του Χαμζά-Μπέη, που ‘ναι μες στο κάστρο, το τζαμί της Εβλιγια Χατούν και τρία μικρά συνοικιακά τεμένη. Υπάρχουνε, ακόμα, πενήντα σπίτια απίστων, δυο μικρά χανια, ένα μικρό λουτρό, είκοσι μικρά μαγαζιά, ένας μικρός μεντρεσές, ένα σχολείο, ένας τεκές και -εδώ και εκεί- αμπέλια. Είναι σοφία Θεού, πως ένα -τόσο δα- ψηλό βουνό έχει τόσα ζωογόνα νερά”. (Απόσπασμα από περιγραφή του περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, κατά την επίσκεψη του στο Φανάρι το 1668)